Giovanni Papini’nin Gog adlı eseri, 20. yüzyılın ilk yarısının en tartışmalı ve özgün edebiyat eserlerinden biridir. 1931 yılında yayımlanan ve daha sonra 1951’de ikinci cildi eklenen bu kitap, anı, deneme, hiciv ve kurgu unsurlarını harmanlayan benzersiz bir yapıya sahiptir. Türkçeye Fikret Adil tarafından çevrilen eser, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları tarafından Modern Klasikler serisi kapsamında basılmıştır.
Kitabın Konusu
Gog, Birinci Dünya Savaşı sırasında büyük bir servet kazanan ve dünyayı gezmeye başlayan Amerikalı bir milyarderin, Goggins’in (kısaca Gog) hikâyesini anlatır. Gog, saf, cahil ama bir o kadar da dünyada olup bitenin nedenlerini anlamaya çalışan bir karakterdir. Zenginliği sayesinde çağının önde gelen düşünürleri, sanatçıları ve liderleriyle (Bernard Shaw, Gandhi, Freud, Einstein, Lenin, Hitler, Salvador Dalí gibi) karşılaşır ve onlarla sohbet eder. Bu karşılaşmalar, genellikle kısa, anekdotumsu bölümler halinde sunulur ve her biri farklı bir tema, fikir veya eleştiri etrafında şekillenir.
Kitap, klasik bir roman örgüsünden ziyade bir hatıra defteri ya da günlük gibi yapılandırılmıştır. Gog’un notlarından oluşan bu metinler, Papini’nin kurgusal bir çerçeve içinde dönemin toplumsal, kültürel ve felsefi meselelerini irdelemesine olanak tanır. Eser, iki cilt halinde yazılmış olup bazı baskılarda tek kitapta birleştirilmiştir. İlk cilt, 1931’de yayımlanmış ve daha yenilikçi, çarpıcı bulunurken; ikinci cilt, 1951’de yazılmış ve bazı okuyuculara göre ilk cildin etkisini biraz kaybetmiştir.
Temalar ve Anlatım
Papini, Gog karakteri üzerinden modern dünyanın çelişkilerini, insanlığın ahlaki ve manevi çöküşünü, kapitalizmin absürtlüklerini ve Batı uygarlığının yozlaşmasını eleştirir. Gog’un “yarı vahşi” ama meraklı doğası, Papini’nin ironik ve hiciv dolu üslubuyla birleşerek, okura hem eğlenceli hem de düşündürücü bir deneyim sunar. Kitapta işlenen başlıca temalar şunlardır:
İnsanlığın Durumu:Papini, “İnsanlar sağır kalpleri yüzünden yüzyıldan yüzyıla daha çok azap çekilen bir cehennemde hâlâ inleyip duruyorlar” diyerek insanlığın duyarsızlığına ve acılarına dikkat çeker.
Zenginlik ve Anlam Arayışı: Gog, servetini kullanarak dünyayı anlamaya çalışsa da, bu çaba çoğu zaman absürt ve trajikomik sonuçlara yol açar.
Modernite Eleştirisi:Papini, 20. yüzyılın teknolojik, politik ve kültürel gelişmelerini sorgular; özellikle Batı toplumunun ABD merkezli yozlaşmasını öngördüğü yorumlarıyla dikkat çeker.
Fikirlerin Çeşitliliği: Kitap, din, sanat, bilim, ekonomi, yönetim ve daha pek çok konuda Gog’un karşılaştığı ilginç fikirleri ve projeleri içerir. Bu fikirler bazen çılgınca, bazen ileri görüşlüdür.
Gog’un Karakteri ve Yolculuğu
Gog, bir tımarhanede Papini ile tanışır ve ona hayatından notlar bırakır. Bu notlar, onun dünya çapındaki maceralarını, tanıştığı ünlü isimlerle sohbetlerini ve çılgın projelere verdiği destekleri içerir. Gog, bir yandan öğrenme hevesiyle dolu bir “cahil”, diğer yandan zenginliğiyle her kapıyı açabilen bir figürdür. Onun merakı, kimi zaman kutsal bir arayış gibi görülse de, Papini tarafından “canavarca” olarak da nitelenir; çünkü Gog’un eylemleri bazen ahlaki sınırları zorlar.
Örneğin, Gog bir yazarın yayımlanmamış bir öyküsüne servet ödeyebilir, bir sanat eserini anlamaya çalışırken absürt kararlar alabilir ya da Hitler gibi tartışmalı figürlerle fikir alışverişinde bulunabilir. Bu karşılaşmalar, dönemin zihniyetini, çılgın fikirlerini ve endişelerini yansıtır. Kitap, Gog’un sanatoryumdan çıkıp dünyayı gezmeye devam etmesiyle sona erer; ikinci cilt, onun yeni maceralarını içerir.
Muazzam bir kitaptır, konusunu da açmak istedim.
